This document was originally distributed on Internet as a part of
the Electronic Buddhist Archives, available via anonymous FTP and/or
COOMBSQUEST gopher on the node COOMBS.ANU.EDU.AU
The document's ftp filename and the full directory path are given
in the coombspapers top level INDEX file.
This version of the document has been reformatted by Barry Kapke
and is being distributed, with permission, via the DharmaNet
Buddhist File Distribution Network.
[Last updated: 25 October 1993]
[Note: Missing "h" in the word "paridahissati", verse 9, is now added]
-----------------------------------------------------------------------
THE DHAMMAPADA
An anthology of 423 Buddhist verses embodying ethical and spiritual
precepts arranged by subject.
The text below needs to be used in conjunction with a PC running Windows
and using the Sanskrit True Type Font. It will then display and print
all the traditional diacritical marks beloved of true Pali and Sanskrit
scholars.
John Richards Pembrokeshire (UK)
Internet - jhr@elidor.demon.co.uk CompuServe ID - 100113,1250
The Dhammapada - Information
The Dhammapada is an anthology of verses, belonging to the part of the
Theravada Pali Canon of scriptures known as the Khuddaka Nikaya, and
consists of 423 verses.
Something like a quarter of the verses are to be found in other parts of
the Pali Tipitaka, particularly in the other verse parts of the Khuddaka
Nikaya such as the Sutta Nipata and the Thera- and Theri-gatha.
The Dhammapada is probably the most popular book of the Pali Canon, with
the possible exception of the Satipatthana Sutta, or the Sutta on the
Turning of the Wheel of the Law (Dhamma-cakka-ppavattana Sutta). It is
certainly the most frequently translated portion.
There are a number of Mahayana works to which it appears to be closely
related. There are in the Chinese scriptures 4 works resembling the
Dhammapada. The nearest is the Fa Chu Ching, which was translated in AD
223. (translated by Beal), the first part of which seems to be a direct
translation of the Pali Dhammapada. (It is intriguing to wonder how a
Pali work found its way to China in those early years. The Introduction
merely says it was brought from India and was translated as a joint
venture by a Chinese and an Indian.) One small piece of evidence that
the Chinese is a translation from the Pali is found in the verse
corrsponding to the Pali verse 146. The Chinese here reads "remembering
the everlasting burnings", having mistaken the word "sati", (which in
the Pali is the locative case of the present participle of a verb for
"being") for the noun "sati", memory, or recollection. The later part of
the Chinese appears to be an anthology in its own right.
There is also a Dhammapada in the Gandhari language (edited and
translated by Brough), but although it contains at least half of its
verses in common with the Pali Dhammapada, the order and distribution
make it fairly certain that there is no direct link between the two
works.
There is another work in Sanskrit called the Udanavarga, which also has
a large number of verses in common with the Dhammapada, but again seems
to be a completely independent compilation. It is often most instructive
though to compare some of the verses in these different collections.
Sometimes they are effectively identical, but at other times they are
radically different. It would be a rash man, in our present state of
scholarship, who ventured to assert which is the original.
Like most anthologies of verses, the Dhammapada is very uneven. Some
verses are both profound and deeply poetic. Others are awkward, and
little more than a list of technical terms. The overall effect of the
Dhammapada however is undoubtedly of high moral and spiritual
earnestness, and a typically Buddhist gentle persuasiveness. It would be
hard to point to a poetic book of a similar length in world religious
literature of a correspondingly sustained level.
- John Richards (19.Oct.1993)
-----------------------------------------------------------------------
1. Yamaka-vagga
Mano-pubba dukkham anveti cakka> va vahato pada>. 1
Mano-pubba sukham anveti chay@ va anap@yin$. 2
Akkocchi ma> avadhi ma> ajini ma> ah@si me
Ye ca ta> upanayhanti vera> tesa> na sammati. 3
Akkocchi ma> avadhi ma> ajini ma> ah@si me
Ye ca ta> n'upanayhanti vera> tes'#pasammati. 4
Na hi verena ver@ni sammant'$dha kud@cana>
Averena ca sammanti esa dhammo sanantano. 5
Pare ca na vij@nanti maya> ettha yam@mase
Ye ca tattha vij@nanti tato sammanti medhag@. 6
Subh'@nupassi> viharanta> indriyesu asa>vuta>
Bhojanamhi c'@matta~~u> kus$ta> h$na-v$riya>
Ta> ve pasahati m@ro v@to rukkha> va dubbala>. 7
Asubh'@nupassi> viharanta> indriyesu susa>vuta>
Bhojanamhi ca matta~~u> saddha> @raddha-v$riya>
Ta> ve na'ppasahati m@ro v@to sela> va pabbata>. 8
Anikkas@vo k@s@va> yo vattha> paridahissati
Apeto dama-saccena na so k@s@va> arahati. 9
Yo ca vanta-kas@v'assa s$lesu susam@hito
Upeto dama-saccena sa ve k@s@vam arahati. 10
As@re s@ra-matino s@re c'@s@ra-dassino
Te s@ra> n'@dhigacchanti micch@-sa ducchanna> vu{{hi samativijjhati
Eva> abh@vita> citta> r@go samativijjhati. 13
Yath@ ag@ra> succhanna> vu{{hi na samativijjhati
Eva> subh@vita> citta> r@go na samativijjhati. 14
Idha socati pecca socati p@pa-k@r$ abhay'attha socati
So socati so viha~~ati disv@ kamma-kili{{ham attano. 15
Idha modati pecca modati kata-pu~~o abhay'attha modati
So modati so pamodati disv@ kamma-visuddhim attano. 16
Idha tappati pecca tappati p@pa-k@r$ ubhay'attha tappati
P@pa> me katan ti tappati bhiyyo tappati duggati> gato. 17
Idha nandati pacca nandati kata-pu~~o ubhay'attha nandati
Pu~~a> me katan ti nandati bhiyyo nandati suggati> gato. 18
Bahum pi ce sa>hita> bh@sam@no na takkaro hoti naro pamatto
Gopo va g@vo ga%aya> paresa> na bh@gav@ s@ma~~assa hoti. 19
Appam pi ce sa>hita> bh@sam@no dhammassa hoti anudhamma-c@r$
R@ga~ ca dosa~ ca pah@ya moha> samma-ppaj@no suvimutta-citto
Anup@diy@no idha v@ hura> v@ sa bh@gav@ s@ma~~assa hoti. 20
2. Appam@da-vagga
Appam@do amata-pada> pam@do maccuno pada>
Appamatt@ na m$yanti ye pamatt@ yath@ mat@. 21
Eva> visesato ~atv@ appam@damhi pa%}it@
Appam@de pamodanti ariy@na> gocare rat@. 22
Te jh@yino s@tatik@ nicca> da_ha-parakkam@
Phusanti dh$r@ nibb@na> yoga-kkhema> anuttara>. 23
U{{h@navato sat$mato suci-kammassa nisamma-k@rino
Sa~~atassa dhamma-j$vino appamattassa yaso'bhiva}}hati. 24
U{{h@nen' appam@dena sa>yamena damena ca
D$pa> kayir@tha medh@v$ ya> ogho n'@bhik$rati. 25
Pam@da> anuyu~janti b@l@ dummedhino jan@
Appam@da> ca medh@v$ dhana> se{{ha> va rakkhati. 26
M@ pam@dam anuyu~jetha m@ k@ma-rati-santhava>
Appamatto hi jh@yanto pappoti vipula> sukha>. 27
Pam@da> appam@dena yad@ nudati pa%}ito
Pa~~@-p@s@dam @ruyha asoko sokini> paja>
Pabbata-{{ho va bh#ma-{{he dh$ro b@le avekkhati. 28
Appamatto pamattesu suttesu bahu-j@garo
Abal'assa> va s$gh-asso hitv@ y@ti sumedhaso. 29
Appam@dena maghav@ dev@na> se{{hata> gato
Appam@da> pasa>santi pam@do garahito sad@. 30
Appam@da-rato bhikkhu pam@de bhaya-dassi v@
Sa>yojana> a%u> th#la> }aha> agg$ va gacchati. 31
Appam@da-rato bhikkhu pam@de bhaya-dassi v@
Abhabbo parih@n@ya nibb@nass'eva santike. 32
3. Citta-vagga
Phandana> capala> citta> d#rakkha> dunniv@raya>
Uju> karoti medh@v$ usu-k@ro va tejana>. 33
V@rijo va thale khitto okam-okata-ubhato
Pariphandat' ida> citta> m@ra-dheyya> pah@tave. 34
Dunniggahassa lahuno yattha-k@ma-nip@tino
Cittassa damatho s@dhu citta> danta> sukh'@vaha>. 35
Sududdasa> sunipu%a> yattha-k@ma-nip@tina>
Citta> rakkhetha medh@v$ citta> gutta> sukh'@vaha>. 36
D#ra eka-cara> asar$ra> guh@-saya>
Ye citta> sa>yamissanti mokkhanti m@ra-bandhan@. 37
Anava{{hita-cittassa saddhamma> avij@nato
Pariplava-pas@dassa pa~~@ na parip#rati. 38
Anavassuta-cittassa ananv@hata-cetaso
Pu~~a-p@pa-pah$nassa n'atthi j@garato bhaya>. 39
Kumbh'#pama> k@yam ima> viditv@ nagar#pama> citta> ida> {hapetv@
Yodhetha m@ra> pa~~@-vudhena jita> ca rakkhe anivesano siy@. 40
Acira> vat'aya> k@yo pathavi> adhisessati
Chuddho apeta-vi~~@%o nirattha> va kali. 41
Diso disa> ya> ta> kayir@ ver$ v@ pana verina>
Micch@-pa%ihita> citta> p@piyo na> tato kare. 42
Na ta> m@t@ pit@ kayir@ a~~e v@ pi ca ~@tak@
Samm@-pa%ihita> citta> seyyaso na> tato kare. 43
4. Puppha-vagga
Ko ima> pathavi> vicessati yama-loka> ca ima> sadevaka>
Ko dhamma-pada> sudesita> kusalo puppham iva pacessati. 44
Sekho pathavi> vicessati yama-loka> ca ima> sadevaka>
Sekho dhamma-pada> sudesita> kusalo puppham iva pacessati. 45
Phe%'#pama> k@yam ima> viditv@ mar$ci-dhamma> abhisambudh@no
Chetv@na m@rassa papupphak@ni adassana> maccu-r@jassa gacche. 46
Pupph@ni h'eva pacinanta> by@satta-manasa> nara>
Sutta> g@ma> mah'ogho va maccu @d@ya gacchati. 47
Pupph@ni h'eva pacinanta> by@satta-manasa> nara>
Atitta~~ eva k@mesu antako kurute vasa>. 48
Yath@ pi bhamaro puppha> va%%a-gandha> ahethaya>
Paleti rasam @d@ya eva> g@me mun$ care. 49
Na paresa> vilom@ni na paresa> kat'@kata>
Attano va avekkheyya kat@ni akat@ni ca. 50
Yath@ pi rucira> puppha> va%%a-vanta> agandhaka>
Eva> subh@sit@ v@c@ aphal@ hoti akubbato. 51
Yath@ pi rucira> puppha> va%%a-vanta> sagandhaka>
Eva> subh@sit@ v@c@ saphal@ hoti sakubbato. 52
Yath@ pi puppha-r@simh@ k@yir@ m@l@-gu%e bah#
Eva> j@tena maccena kattabba> kusala> bahu>. 53
Na puppha-gandho pa{iv@tam eti na candana> tagara-mallik@ v@
Sata> ca gandho pa{iv@tam eti sabb@ dis@ sappuriso pav@yati. 54
Candana> tagara> v@ pi uppala> atha vassik$
Etesa> gandha-j@t@na> s$la-gandho anuttaro. 55
Appa-matto aya> gandho y'@ya> tagara-candan$
Yo ca s$la-vata> gandho v@ti devesu attamo. 56
Tesa> sampanna-s$l@na> appam@da-vih@rina>
Sammad-a~~@ vimutt@na> m@ro magga> na vindati. 57
Yath@ sa ujjhitasmi> mah@-pathe
Paduma> tattha j@yetha suci-gandha> mano-rama>. 58
Eva> sa santassa yojana>
D$gho b@l@na> sa>s@ro saddhamma> avij@nata>. 60
Cara> ce n'@dhigaccheyya seyya> sadisam attano
Eka-cariya> da_ha> kayir@ n'atthi b@le sah@yat@. 61
Putt@ m'atthi dhana> m'atthi iti b@lo viha~~ati
Att@ hi attano n'atthi kuto putt@ kuto dhana>. 62
Yo b@lo ma~~ati b@lya> pa%}ito v@'pi tena so
B@lo ca pa%}ita-m@n$ sa ve b@lo ti vuccati. 63
Y@va-j$vam pi ce b@lo pa%}ita> payirup@sati
Na so dhamma> vij@n@ti dabb$ s#pa-rasa> yath@. 64
Muhuttam api ce vi~~# pa%}ita> payirup@sati
Khippa> dhamma> vij@n@ti jivh@ s#pa-rasa> yath@. 65
Caranti b@l@ dummedh@ amitten'eva attan@
Karont@ p@paka> kamma> ya> hoti ka{uka-pphala>. 66
Na ta> kamma> kata> s@dhu ya> katv@ anutappati
Yassa assu-mukho roda> vip@ka> pa{isevati. 67
Ta> ca kamma> kata> s@dhu ya> katv@ n'@nutappati
Yassa pat$to sumano vip@ka> pa{isevati. 68
Madhu> v@ ma~~ati b@lo y@va p@pa> na paccati
Yad@ ca paccati p@pa> atha dukkha> nigacchati. 69
M@se m@se kus'aggena b@lo bhu~jeyya bhojana>
Na so sa kala> agghati so_asi>. 70
Na hi p@pa> kata> kamma> sajju-kh$ra> va muccati
\aha> ta> b@lam anveti bhasma-cchanno va p@vako. 71
Y@vad-eva anatth@ya ~atta> b@lassa jayati
Hanti b@lassa sukka>sa> muddham assa vip@taya>. 72
Asanta> bh@vana> iccheyya purekkh@ra> ca bhikkhusu
[v@sesu ca issariyam p#ja> para-kulesu ca. 73
Mam'eva kata ma~~antu gih$ pabbajit@ ubho
Mam'ev'@tivas@ assu kicc'@kiccesu kismici
Iti b@lassa sa abhi~~@ya bhikkhu buddhassa s@vako
Sakk@ra> n'@bhinandeyya vivekam anubh#haye. 75
6. Pa%}ita-vagga
Nidh$na> va pavatt@ra> ya> passe vajja-dassina>
Niggayha-v@di> medh@vi> t@disa> pa%}ita> bhaje
T@disa> bhajam@nassa seyyo hoti na p@piyo. 76
Ovadeyy'@nus@seyya asabbh@ ca niv@raye
Sata> hi so piyo hoti asata> hoti appiyo. 77
Na bhaje p@pake mitte na bhaje puris'@dhame
Bhajetha mitte kaly@%e bhajetha puris'uttame. 78
Dhamma-p$ti sukha> seti vippasannena cetas@
Ariya-ppavedite dhamme sad@ ramati pa%}ito. 79
Udaka> hi nayanti nettik@ usu-k@r@ namayanti tejana>
D@ru> namayanti tacchak@ att@na> damayanti pa%}it@. 80
Selo yath@ eka-ghano v@tena na sam$rati
Eva> nind@-pasa>s@su na sami~janti pa%}it@. 81
Yath@ pi rahado gambh$ro vippasanno an@vilo
Eva> dhamm@ni sutv@na vippas$danti pa%}it@. 82
Sabbattha ve sappuris@ cajanti na k@ma-k@m@ lapayanti santo
Sukhena phu{{h@ atha v@ dukhena na ucc'@vaca> pa%}it@ dassayanti. 83
Na atta-hetu na parassa hetu na puttam icche na dhana> na ra{{ha>
Na iccheyya adhammena samiddhim attano sa s$lav@ pa~~av@ dhammiko siy@. 84
Appak@ te manussesu ye jan@ p@ra-g@mino
Ath'@ya> itar@ paj@ t$ram ev'@nudh@vati. 85
Ye ca kho sammad-akkh@te dhamme dhamm'@nuvattino
Te jan@ p@ram essanti maccu-dheyya> suduttara>. 86
Ka%ha> dhamma> vippah@ya sukka> bh@vetha pa%}ito
Ok@ anokam @gamma viveke yattha d#rama>. 87
Tatr'@bhirati> iccheyya hitv@ k@me aki~cano
Pariyodapeyya att@na> citta-klesehi pa%}ito. 88
Yesa> sambodhiy'a subh@vita>
[d@na-pa{inissagge anup@d@ya ye rat@
Kh$%'@sav@ jutimanto te loke parinibbut@. 89
7. Arahanta-vagga
Gat'addhino visokassa vippamuttassa sabbadhi
Sabba-gantha-ppah$nassa pari_@ho na vijjati. 90
Uyyu~janti sat$manto na nikete ramayanti te
Ha>s@ va pallala> hitv@ okam-oka> jahanti te. 91
Yesa> sannicayo n'atthi ye pari~~@ta-bhojan@
Su~~ato animitto ca vimokkho yesa> gocaro
[k@se va sakunt@na> gati tesa> dur-annay@. 92
Yass'@sav@ parikkh$n@ @h@re ca anissito
Su~~ato animitto ca vimokkho yassa gocaro
[k@se va sakunt@na> pada> tassa dur-annaya>. 93
Yass'indriy@ni samatha> gat@ni ass@ yath@ s@rathin@ sudant@
Pah$na-m@nassa an@savassa dev@ pi tassa pihayanti t@dino. 94
Pathavi-samo no virujjhati indakh$l'upamo t@di subbato
Rahado va apeta-kaddamo sa>s@r@ na bhavanti t@dino. 95
Santa> tassa mana> hoti sant@ v@c@ ca kamma ca
Sammad-a~~@ vimuttassa upasantassa t@dino. 96
Asaddho akata'a~~# ca sandhi-cchedo ca yo naro
Hat'@vak@so vant'@so sa ve uttama-poriso. 97
G@me v@ yadi v@'ra~~e ninne v@ yadi v@ thale
Yattha arahanto viharanti ta> bh#mi-r@ma%eyyaka>. 98
Rama%$y@ni ara~~@ni yattha na ramat$ jano
V$ta-r@g@ ramissanti na te k@ma-gavesino. 99
8. Sahassa-vagga
Sahassam api ce v@c@ anattha-pada-sa>hit@
Eka> attha-pada> seyyo ya> sutv@ upasammati. 100
Sahassam api ce g@th@ anattha-pada-sa>hit@
Eka> g@th@-pada> seyyo ya> sutv@ upasammati. 101
Yo ce g@th@ sata> bh@se anattha-pada-sa>hita>
Eka> dhamma-pada> seyyo ya> sutv@ upasammati. 102
Yo sahassa> sahassena sa ca jeyya> att@na> sa ve sa seyyo y@ c'@ya> itar@ paj@
Atta-dantassa posassa nicca> sa~~ata-c@rino. 104
N'eva devo na gandhabbo na m@ro saha br@hmun@
Jita> apajita> kayir@ tath@-r#passa jantuno. 105
M@se m@se sahassena yo yajetha sata> sama>
Eka> ca bh@vit'att@na> muhuttam api p#jaye
S@ yeva p#jan@ seyyo ya> ce vassasata> huta>. 106
Yo ca vassa-sata> jantu aggi> paricare vane
Eka> ca bh@vit'att@na> muhuttam api p#jaye
S@ yeva p#jan@ seyyo ya> ce vassa-sata> huta>. 107
Ya> ki~ci yi{{ha> va huta> va loke
Sa>vacchara> yajetha pu~~a-pekkho
Sabbam pi ta> na catu-bh@gam eti
Abhiv@dan@ ujju-gatesu seyyo. 108
Abhiv@dana-s$lissa nicca> vu}}h@'pac@yino
Catt@ro dhamm@ va}}hanti @yu va%%o sukha> bala>. 109
Yo ca vassa-sata> j$ve duss$lo asam@hito
Ek'@ha> j$vita> seyyo s$lavantasssa jh@yino. 110
Yo ca vassa-sata> j$ve duppa~~o asam@hito
Ek'@ha> j$vita> seyyo pa~~avantassa jh@yino. 111
Yo ca vassa-sata> j$ve kus$to h$na-v$riyo
Ek'@ha> j$vita> seyyo viriyam @rabhato da_ha>. 112
Yo ca vassa-sata> j$ve apassa> udaya-bbaya>
Ek'@ha> j$vita> seyyo passato udaya-bbaya>. 113
Yo ca vassa-sata> j$ve apassa> amata> pada>
Ek'@ha> j$vita> seyyo passato amata> pada>. 114
Yo ca vassa-sata> j$ve apassa> dhammam uttama>
Ek'@ha> j$vita> seyyo passato dhammam uttama>. 115
9. P@pa-vagga
Abhittharetha kaly@%e p@p@ citta> niv@raye
Dandha> hi karoto pu~~a> p@pasmi> ramat$ mano. 116
P@pa> ce puriso kayir@ na na> kayir@ puna-ppuna>
Na tamhi chanda> kayir@tha dukkho p@passa uccayo. 117
Pu~~a> ce puriso kayir@ kayir@ na> puna-ppuna>
Tamhi chanda> kayir@tha sukho pu~~assa uccayo. 118
P@po pi passati bhadra> y@va p@pa> na paccati
Yad@ ca paccati p@pa> atha p@po p@p@ni passati. 119
Bhadro pi passati p@pa> y@va bhadra> na paccati
Yad@ ca paccati bhadra> atha bhadro bhadr@ni passati. 120
M@'vama~~etha p@passa na manda> @gamissati
Uda-bindu-nip@tena uda-kumbho pi p#rati
B@lo p#rati p@passa thoka-thokam pi @cina>. 121
M@'vama~~etha pu~~assa na manda> @gamissati
Uda-bindu-nip@tena uda-kumbho pi p#rati
Dh$ro p#rati pu~~assa thoka-thokam pi @cina>. 122
V@%ijo va bhaya> magga> appa-sattho maha-ddhano
Visa> j$vitu-k@mo va p@p@ni parivajjaye. 123
P@%imhi ce va%o n'@ssa hareyya p@%in@ visa>
N'@bba%a> visam anveti n'atthi p@pa> akubbato. 124
Yo appadu{{hassa narassa dussati saddhasssa posassa ana pacceti p@pa> sukhumo rajo pa{iv@ta> va khitto. 125
Gabbham eke uppajjanti niraya> p@pa-kammino
Sagga> sugatino yanti parinibbanti an@sav@. 126
Na antalikkhe na samudda-majjhe na pabbat@na> vivara> pavissa
Na vijjat$ so jagati-ppadeso yattha-{{hito mucceyya p@pa-kamm@. 127
Na antalikkhe na samudda-majjhe na pabbat@na> vivara> pavissa
Na vijjat$ so jagati-ppadeso yattha-{{hita> na=ppasaheyya maccu. 128
10. Da%}a-vagga
Sabbe tasanti da%}assa sabbe bh@yanti maccuno
Att@na> upama> katv@ na haneyya na gh@taye. 129
Sabbe tasanti da%}assa sabbesa> j$vita> piya>
Att@na> upama> katv@ na haneyya na gh@taye. 130
Sukha-k@m@ni bh#t@ni yo da%}ena vihi>sati
Attano sukham es@no pecca so na labhate sukha>. 131
Sukha-k@m@ni bh#t@ni yo da%}ena na vihi>sati
Attano sukham es@no pecca so labhate sukha>. 132
M@'voca pharusa> ka~ci vutt@ pa{ivadeyyu ta>
Dukkh@ hi s@rambha-kath@ pa{i da%}@ phuseyyu ta>. 133
Sace n'eresi att@na> ka>so upahato yath@
Esa patto'si nibb@na> s@rambho te na vijjati. 134
Yath@ da%}ena gop@lo g@vo p@jeti gocara>
Eva> jar@ ca maccu ca @yu> p@jenti p@%ina>. 135
Atha p@p@ni kamm@ni kara> b@lo na bujjhati
Sehi kammehi dummedho aggi-da}}ho va tappati. 136
Yo da%}ena ada%}esu appadu{{hesu dussati
Dasannam a~~atara> {h@na> khippam eva nigacchati. 137
Vedana> pharusa> j@ni> sar$rassa ca bhedana>
Garuka> v@ pi @b@dha> citta-kkhepa> va p@pu%e. 138
R@jato v@ upasagga> abbhakkh@na> ca d@ru%a>
Parikkhaya> va ~@t$na> bhog@na> va pabha. 139
Atha v'@ssa ag@r@ni aggi }ahati p@vako
K@yassa bhed@ duppa~~o niraya> so'papajjati. 140
Na nagga-cariy@ na ja{@ na pa ukku{ika-ppadh@na>
Sodhenti macca> aviti%%a-ka. 141
Ala careyya
Santo danto niyato brahma-c@r$
Sabbesu bh#tesu nidh@ya da%}a>
So br@hma%o so sama%o sa bhikkhu. 142
Hir$-nisedho puriso koci lokasmi> vijjati
Yo ninda> apabodheti asso bhadro kas@m iva. 143
Asso yath@ bhadro kas@-nivi{{ho @t@pino sa>vegino bhav@tha
Saddh@ya s$lena ca v$riyena ca sam@dhin@ dhamma-vinicchayena ca
Sampanna-vijj@-cara%@ patissat@ jahissatha dukkham ida> anappaka>. 144
Udaka> hi nayanti nettik@ usu-k@r@ namayanti tejana>
D@ru> namayanti tacchak@ att@na> damayanti subbat@. 145
11. Jar@-vagga
Ko nu h@so kim @nando nicca> pajjalite sati
Andha-k@rena onaddh@ pad$pa> na gavesatha. 146
Passa citta-kata> bimba> aru-k@ya> samussita>
[tura> bahu-sa yassa n'atthi dhuva> {hiti. 147
Pari ji%%am ida> r#pa> roga-n$_a> pabha
Bhijjati p#ti-sandeho mara%-anta> hi j$vita>. 148
Y@n'im@ni apatth@ni al@bun'eva s@rade
K@potak@ni a{{h$ni t@ni disv@na k@ rati. 149
A{{h$na> nagara> kata> ma>sa-lohita-lepana>
Yattha jar@ ca maccu ca m@no makkho ca ohito. 150
J$ranti ve r@ja-rath@ sucitt@ atho sar$ram pi jara> upeti
Sata> ca dhammo na jara> upeti santo ha've sabbhi pavedayanti. 151
Appa-ssut'@ya> puriso balivaddo va j$rati
Ma>s@ni tassa va}}hanti pa~~@ tassa na va}}hati. 152
Aneka-j@ti-sa>s@ra> sandh@vissa> anibbisa>
Gaha-k@ra> gavesanto dukkh@ j@ti puna-ppuna>. 153
Gaha-k@raka di{{ho'si puna geha> na k@hasi
Sabb@ te ph@suk@ bhagg@ gaha-k#{a> visa
Visa citta> ta%h@na> khayam ajjhag@. 154
Acaritv@ brahma-cariya> aladdh@ yobbane dhana>
Ji%%a-ko~c@ va jh@yanti kh$%a-macche va pallale. 155
Acaritv@ brahma-cariya> aladdh@ yobbane dhana>
Senti c@p'@tikh$%@ va pur@%@ni anutthuna>. 156
11. Atta-vagga
Att@na> ce piya> ja~~@ rakkheyya na> surakkhita>
Ti%%a> a~~atara> y@ma> pa{i jaggeyya pa%}ito. 157
Att@nam eva pa{hama> patir#pe nivesaye
Ath'a~~am anus@seyya na kilisseyya pa%}ito. 158
Att@na> ce tath@ kayir@ yath'a~~am anus@sati
Sudanto vata dametha att@ hi kira duddamo. 159
Att@ hi attano n@tho ko n@tho paro siy@
Attan@ hi sudantena n@tha> labhati dullabha>. 160
Attan@ hi kata> p@pa> atta-ja> atta-sambhava>
Abhimatthati dummedha> vajira> v'asma-maya> ma%i>. 161
Yassa accanta-dussilya> m@luv@ s@lam iv'otthata>
Karoti so tath'att@na> yath@ na> icchati diso. 162
Sukar@ni as@dh#ni attano ahit@ni ca
Ya> ve hita> ca s@dhu> ca ta> ve parama-dukkara>. 163
Yo s@sana> arahata> ariy@na> dhamma-j$vina>
Pa{ikosati dummedho di{{hi> niss@ya p@pika>
Phal@ni ka{{hakass'eva atta-gh@t@ya phallati. 164
Attan@ hi kata> p@pa> attan@ sa p@pa> attan@ va visujjhati
Suddhi asuddhi paccatta> n'@~~o a~~a> visodhaye. 165
Atta-d-atta> par'atthena bahun@ pi na h@paye
Atta-d-attham abhi~~@ya sad-attha-pasuto siy@. 166
13. Loka-vagga
H$na> dhamma> na seveyya pam@dena na sa>vase
Micch@-di{{hi> na seveyya na siy@ loka-va}}hano. 167
Utti{{he na-ppamajjeyya dhamma> sucarita> care
Dhamma-c@r$ sukha> seti asmi> loke paramhi ca. 168
Dhamma> care sucarita> ta ta> duccarita> care
Dhamma-c@r$ sukha> seti asmi> loke paramhi ca. 169
Yath@ bubbu_aka> passe yath@ passe mar$cika>
Eva> loka> avekkhanta> maccu-r@j@ na passati. 170
Etha passath'ima> loka> citta> r@ja-rath'#pama>
Yattha b@l@ vis$danti natthi sa. 171
Yo ca pubbe pamajjitv@ pacch@ so na-ppamajjati
So ima> loka> pabh@seti abbh@ mutto va candim@. 172
Yassa p@pa> kata> kamma> kusalena pidh$yati
So ima> loka> pabh@seti abbh@ mutto va candim@. 173
Andha-bh#to aya> loko tanuk'ettha vipassati
saku%o j@la-mutto va appo sagg@ya gacchati. 174
Ha>s'@dicca-pathe yanti @k@se yanti iddhiy@
N$yanti dh$r@ lokamh@ jetv@ m@ra> sav@hini>. 175
Eka> dhamma> at$tassa mus@v@dissa jantuno
Viti%%a-para-lokassa n'atthi p@pa> ak@riya>. 176
Na ve kadariy@ deva-loka> vajanti b@l@ ha've na-ppasa>santi d@na>
Dh$ro ca d@na> anumodam@no ten'eva so hoti sukh$ parattha. 177
Pathavy@ eka-rajjena saggassa gamanena v@
Sabba-lok'@dhipaccena sot'@patti-phala> vara>. 178
14. Buddha-vagga
Yassa jita> n'@vaj$yati jita> yassa no y@ti koci loke
Ta> buddham ananta-gocara> apada> kena padena nessatha. 179
Yassa j@lin$ visattik@ ta%h@ n'atthikuhi~ci netave
Ta> buddham ananta-gocara> apada> kena padena nessatha. 180
Ye jh@na-pasut@ dh$r@ nekkhamm'#pasame rat@
Dev@ pi tesa> pihayanti sambuddh@na> sat$mata>. 181
Kiccho manussa-pa{il@bho kiccha> macc@na j$vita>
Kiccha> saddhamma-ssavana> kiccho buddh@nam upp@do. 182
Sabba-p@passa akara%a> kusalassa upasampad@
Sa-citta-pariyodapana> eta> buddh@na s@sana>. 183
Khant$ parama> tapo titikkh@
Nibbana> parama> vadanti buddh@
Na hi pabbajito par'#pagh@t$
Sama%o hoti para> vihe{hayanto. 184
An#pav@do an#pagh@to p@timokkhe ca sa>varo
Matta~~ut@ ca bhattasmi> panta> ca sayan'@sana>
Adhicitte ca @yogo eta> buddh@na s@sana>. 185
Na kah@pa%a-vassena titti k@mesu vijjati
App'ass@d@ dukh@ k@m@ iti vi~~@ya pa%}ito. 186
Api dibbese k@mesu rati> so n'@dhigacchati
Ta%ha-kkhaya-rato hoti samm@-sambuddha-s@vako. 187
Bahu> ve sara%a> yanti pabbat@ni van@ni ca
[r@ma-rukkha-cety@ni manuss@ bhaya-tajjit@. 188
N'eta> kho sara%a> khema> n'eta> sara%am uttama>
N'eta> sara%am @gamma sabba-dukkh@ pamuccati. 189
Yo ca buddha> ca dhamma> ca sa ca sara%a> gato
Catt@ri ariya-sacc@ni samma-ppa~~@ya passati. 190
Dukkha> dukkha-samupp@da> dukkhassa ca atikkama>
Ariya> c'a{{ha magga> dukkh'#pasama-g@mina>. 191
Eta> kho sara%a> khema> eta> sara%am uttama>
Eta> sara%am @gamma sabba-dukkh@ pamuccati. 192
Dullabo puris'@ja~~o na so sabbattha j@yati
Yattha so j@yati dh$ro ta> kula> sukham edhati. 193
Sukho buddh@nam upp@do sukh@ saddhamma-desan@
Sukh@ sa tapo sukho. 194
P#j'@rahe p#jayato buddhe yadi va s@vake
Papa~ca-samatikkante ti%%a-soka-pariddave. 195
Te t@dise p#jayato nibbute akuto-bhaye
Na sakk@ pu~~a> sa im'ettam api kenaci. 196
15. Sukha-vagga
Susukha> vata j$v@ma verinesu averino
Verinesu manussesu vihar@ma averino. 197
Susukha> vata j$v@ma @turesu an@tur@
[turesu manussesu vihar@ma an@tur@. 198
Susukha> vata j$v@ma ussukesu anussuk@
Ussukesu manussesu vihar@ma anussuk@. 199
Susukha> vata j$v@ma yesa> no n'atthi ki~cana>
P$ti-bhakkh@ bhaviss@ma dev@ @bhassar@ yath@. 200
Jaya> vera> pasavati dukkha> seti par@jito
Upasanto sukha> seti hitv@ jaya-par@jaya>. 201
N'atthi r@ga-samo aggi n'atthi dosa-samo kali
N'atthi khandha-sam@ dukkh@ n'atthi santi-para> sukha>. 202
Jighacch@ param@ rog@ sa ~atv@ yath@-bh#ta> nibb@na> parama> sukha>. 203
[rogya-param@ l@bh@ santu{{hi-parama> dhana>
Viss@sa-param@ ~@ti nibb@na> parama> sukha>. 204
Paviveka-rasa> pitv@ rasa> upasamassa ca
Niddaro hoti nipp@po dhamma-p$ti-rasa> piva>. 205
S@dhu dassanam ariy@na> sanniv@so sad@ sukho
Adassanena b@l@na> niccam eva sukh$ siy@. 206
B@la-sav@so amitten'eva sabbad@. 207
Tasm@ hi
Dh$ra> ca pa~~a> ca bahu-ssuta> ca
Dhorayha-s$la> vata-vantam ariya>
Ta> t@disa> sappurisa> sumedha>
Bhajetha nakkhatta-patha> ca candim@. 208
16. Piya-vagga
Ayoge yu~jam att@na> yogasmi> ca ayojana>
Attha> hitv@ piya-gg@h$ pihet'att'@nuyogina>. 209
M@ piyehi sam@ga~chi appiyehi kud@cana>
Piy@na> adassana> dukkha> appiy@na> ca dassana>. 210
Tasm@ piya> na kayir@tha piy'@p@yo hi p@pako
Ganth@ tesa> na vijjanti yesa> n'atthi piy'@ppiya>. 211
Piyato j@yat$ soko piyato j@yat$ bhaya>
Piyato vipamuttassa n'atthi soko kuto bhaya>. 212
Pemato j@yat$ soko pemato j@yat$ bhaya>
Pemato vipamuttassa n'atthi soko kuto bhaya>. 213
Ratiy@ j@yat$ soko ratiy@ j@yat$ bhaya>
Ratiy@ vipamuttassa n'atthi soko kuto bhaya>. 214
K@mato j@yat$ soko k@mato j@yat$ bhaya>
K@mato vipamuttassa n'atthi soko kuto bhaya>. 215
Ta%h@ya j@yat$ soko ta%h@ya j@yat$ bhaya>
Ta%h@ya vipamuttassa n'atthi soko kuto bhaya>. 216
S$la-dassana-sampanna> dhamma-{{ha> sacca-vedina>
Attano kamma kubb@na> ta> jano kurute piya>. 217
Chanda-j@to anakkh@te manas@ ca phu{o siy@
K@mesu ca appa{ibaddha-citto uddha>-soto ti vuccati. 218
Cira-ppav@si> purisa> d#rato sotthim @gata>
¥@ti-mitt@ suhajj@ ca abhinandanti @gata>. 219
Tath'eva kata-pu~~am pi asm@ lok@ para> gata>
Pu~~@ni pa{iga%hanti piya> ~@t$ va @gata>. 220
17. Kodha-vagga
Kodha> jahe vippajaheyya m@na>
Sa>yojana> sabbam atikkameyya
Ta> n@ma-r#pasmim asajjam@na>
Aki~cana> n'@nupatanti dukkh@. 221
Yo ve uppatita> kodha> ratha> bhanta> va v@raye
Tam aha> s@rathi> br#mi rasmi-gg@ho itaro jano. 222
Akkodhena jine kodha> as@dhu> s@dhun@ jine
Jine kadariya> d@nena saccen'@lika-v@dina>. 223
Sacca> bha%e na kujjheyya dajj@ appam pi y@cito
Etehi t$hi {h@nehi gacche dev@na santike. 224
Ahi>sak@ ye munayo nicca> k@yena sa>vut@
Te yanti accuta> {h@na> yattha gantv@ na socare. 225
Sad@ j@garam@n@na> aho-ratt'@nusikkhina>
Nibb@na> adhimutt@na> attha> gacchanti @sav@. 226
Por@%am eta> atula n'eta> ajjatan@m iva
Nindanti tu%him @s$na> nindanti bahu-bh@%ina>
Mita-bh@%im pi nindanti n'atthi loke anindito. 227
Na c'@hu na ca bhavissati na c'etarahi vijjati
Ekanta> nindito poso ekanta> v@ pasa>sito. 228
Ya> ce vi~~# pasa>santi anuvicca suve suve
Acchidda-vutti> medh@vi> pa~~@-s$la-sam@hita>. 229
Nikkha> jambonadass'eva ko ta> ninditum arahati
Dev@ pi na> pasa>santi br@hmun@ pi pasa>sito. 230
K@ya-ppakopa> rakkheyya k@yena sa>vuto siy@
K@ya-duccarita> hitv@ k@yena sucarita> care. 231
Vac$-ppakopa> rakkheyya v@c@ya sa>vuto siy@
Vac$-duccarita> hitv@ v@c@ya sucarita> care. 232
Mano-ppakopa> rakkheyya manas@ sa>vuto siy@
Mano-duccarita> hitv@ manas@ sucarita> care. 233
K@yena sa>vut@ dh$r@ atho v@c@ya sa>vut@
Manas@ sa>vut@ dh$r@ te ve suparisa>vut@. 234
18. Mala-vagga
Pa%}u-pal@so va d@ni'si yama-puris@ pi ca te upa{{hit@
Uyyoga-mukhe ca ti{{hasi p@theyyam pi ca te na vijjati. 235
So karohi d$pam attano khippa> v@yama pa%}ito bhava
Niddhanta-malo ana ariya-bh#mi> upehisi. 236
Upan$ta-vayo ca d@ni'si sampay@to'si yamassa santika>
V@so te n'atthi antar@ p@theyyam pi ce te na vijjati. 237
So karohi d$pam attano khippa> v@yama pa%}ito bhava
Niddhanta-malo ana j@ti-jara> upehisi. 238
Anupubbena medh@v$ thoka> thoka> kha%e kha%e
Kamm@ro rajatass'eva niddhame malam attano. 239
Ayas@ va mala> samu{{hita> tat-u{{h@ya tam eva kh@dati
Eva> atidhona-c@rina> s@ni kamm@ni nayanti duggati>. 240
Asajjh@ya-mal@ mant@ anu{{h@na-mal@ ghar@
Mala> va%%assa kosajja> pam@do rakkhato mala>. 241
Mal'itthiy@ duccarita> macchera> dadato mala>
Mal@ ve p@pak@ dhamm@ asmi> loke paramhi ca. 242
Tato mal@ malatara> avijj@ parama> mala>
Eta> mala> pahantv@na nimmal@ hotha bhikkhavo. 243
Suj$va> ahirikena k@ka-s#rena dha>sin@
Pakkhandin@ pagabbhena sa>kili{{hena j$vita>. 244
Hir$mat@ ca dujj$va> nicca> suci-gavesin@
Al$nen@'ppagabbhena suddh'@j$vena passat@. 245
Yo p@%am atip@teti mus@-v@da> ca bh@sati
Loke adinnam @diyati para-d@ra> ca gacchati. 246
Sur@-meraya-p@na> ca yo naro anuyu~jati
Idh'evam eso lokasmi> m#la> kha%ati attano. 247
Eva> bho purisa j@n@hi p@pa-dhamm@ asa~~at@
M@ ta> lobho adhammo ca cira> dukkh@ya randhayu>. 248
Dad@ti ve yath@-saddha> yath@-pas@dana> jano
Tattha yo ca ma p@na-bhojane
Na so div@ v@ ratti> v@ sam@dhim adhigacchati. 249
Yassa c'eta> samucchinna> m#la-ghacca> sam#hata>
Sa ve div@ v@ ratti> v@ sam@dhim adhigacchati. 250
N'atthi r@ga-samo aggi n'atthi dosa-samo gaho
N'atthi moha-sama> j@la> n'atthi ta%h@sam@ nad$. 251
Sudassa> vajjam a~~esa> attano pana duddasa>
Paresa> hi so vajj@ni opun@ti yath@ bhusa>
Attano pana ch@deti kali> va kitav@ sa{ho. 252
Para-vajj'@nupassissa nicca> ujjh@na-sa~~ino
[sav@ tassa va}}hanti @r@ so @savakkhay@. 253
[k@se va pada> n'atthi sama%o n'atthi b@hire
Papa~c'@bhirat@ paj@ nippa~c@ tath@gat@. 254
[k@se va pada> n'atthi sama%o n'atthi b@hire
Sa. 255
19. Dhamma-vagga
Na tena hoti dhamma'{{ho yen'attha> s@has@ naye
Yo ca attha> anattha> ca ubho niccheyya pa%}ito. 256
As@hasena dhammena samena nayat$ pare
Dhammassa gutto medh@v$ dhamma'{{ho hi pavuccati. 257
Na tena pa%}ito hoti y@vat@ bahu bh@sati
Khem$ aver$ abhayo pa%}ito ti pavuccati. 258
Na t@vat@ dhamma-dharo y@vat@ bahu bh@sati
Yo ca appam pi sutv@na dhamma> k@yena passati
Sa ve dhamma-dharo hoti yo dhamma> na-ppamajjati. 259
Na tena thero so hoti yen'assa palita> siro
Paripakko vayo tassa moghaji%%o ti vuccati. 260
Yamhi sacca> ca dhammo ca ahi>s@ sa>yamo dhamo
Sa ve vanta-malo dh$ro thero iti pavuccati. 261
Na v@k-kara%a-mattena va%%a-pokkharat@ya v@
S@dhu-r#po naro hoti issuk$ maccharI sa{ho. 262
Yassa c'eta> samucchinna> m#la-ghacca> sam#hata>
Sa vanta-doso medh@v$ s@dhu-r#po ti vuccati. 263
Na mu%}akena sama%o abbato alika> bha%a>
Icch@-lobha-sam@panno sama%o ki> bhavissati. 264
Yo ca sameti p@p@ni a%u> th#l@ni sabbaso
Samitatt@ hi p@p@na> sama%o ti pavuccati. 265
Na tena bhikkhu so hoti y@vat@ bhikkhate pare
Vissa> dhamma> sam@d@ya bhikkhu hoti na t@vat@. 266
Yo'dha pu~~a> ca p@pa> ca b@hetv@ brahma-cariyav@
Sa va paggayha varam @d@ya pa%}ito. 268
P@p@ni parivajjeti sa mun$ tena so muni
Yo mun@ti ubho loke muni tena pavuccati. 269
Na tena ariyo hoti yena p@%@ni hi>sati
Ahi>s@ sabba-p@%@na> ariyo ti pavuccati. 270
Na s$la-bbata-mattena b@hu-saccena v@ pana
Atha v@ sam@dhi-l@bhena vivitta-sayanena v@. 271
Phus@mi nekkhamm-sukha> aputhu-jjana-sevita>
Bhikkhu viss@sam @p@di appatto @sava-kkhaya>. 272
20. Magga-vagga
Magg@n'a{{ha caturo pad@
Vir@go se{{ho dhamm@na> dvi-pad@na> ca cakkhum@. 273
Eso va maggo n'atth'a~~o dassanassa visuddhiy@
Eta> ca tumhe pa{ipajjatha m@rass'eta> pamohana>. 274
Eta> hi tumhe pa{ipann@ dukkhass'anta> karissatha
Akkh@to vo may@ maggo a~~@ya salla-kantana>. 275
Tumhehi kiccam @tappa> akkh@t@ro tath@gat@
Pa{ipann@ pamokkhanti jh@yino m@ra-bandhan@. 276
Sabbe sa upeto
Sa>sanna-sa alaso na vindati. 280
V@c'@nurakkh$ manas@ s>vuto
K@yena ca akusala> na kayir@
Ete tayo kamma-pathe visodhaye
[r@dhaye maggam isi-ppavedita>. 281
Yog@ ve j@yat$ bh#ri ayog@ bh#ri-sa dvedh@-patha> ~atv@ bhav@ya vibhav@ya ca
Tath'@tt@na> niveseyya yath@ bh#ri pava}}hati. 282
Vana> chindatha m@ rukkha> vanato j@yate bhaya>
Chetv@ vana> ca vanatha> ca nibban@ hotha bhikkhave. 283
Y@va hi vanatho na chijjati
A%u-matto pi narassa n@risu
Pa{ibadda-mano va t@va so
Vaccho kh$ra-pako va m@tari. 284
Ucchinna sineham attano kumuda> s@radika> va p@%in@
Santi-maggam eva br#haya nibb@na> sugatena desita>. 285
Idha vassa> vasiss@mi adha hem'anta-gimhisu
Iti b@lo vicinteti antar@ya> na bujjhati. 286
Na putta-pasu-sammatta> by@satta-manasa> nara>
Sutta> g@ma> mah'ogho va maccu @d@ya gacchati. 287
Na santi putt@ t@%@ya na pit@ n@'pi bandhav@
Antaken'@dhipannassa n'atthi ~@t$su t@%at@. 288
Etam attha-vasa> ~atv@ pa%}ito s$la-sa>vuto
Nibb@na-gamana> magga> khippam eva visodhaye. 289
21. Paki%%aka-vagga
Matt@-sukha-paricc@g@ passe ce vipula> sukha>
Caje matt@-sukha> dh$ro sampassa> vipula> sukha>. 290
Para-dukkh'#padh@nena attano sukham icchati
Vera-sa>sagga-sa>sa{{ho ver@ so na parimuccati. 291
Ya> hi kicca> apaviddha> akicca> pana kayirati
Unna_@na> pamatt@na> tesa> va}}hanti @sav@. 292
Yesa> ca susam@raddh@ nicca> k@ya-gat@ sati
Akicca> te na sevanti kicce s@tacca-k@rino
Sat@na> sampaj@n@na> attha> gacchanti @sav@. 293
M@tara> pitara> hantv@ r@j@no dve ca khattiye
Ra{{ha> s'@nucara> hantv@ an$gho y@ti br@hma%o. 294
M@tara> pitara> hantv@ r@j@no dve ca sotthiye
Veyaggha-pa~cama> hantv@ an$gho y@ti br@hma%o. 295
Su-ppabuddha> pabujjhanti sad@ gotama-s@vak@
Yesa> div@ ca ratto ca nicca> buddha-gat@ sati. 296
Su-ppabuddha> pabujjhanti sad@ gotama-s@vak@
Yesa> div@ ca ratto ca nicca> dhamma-gat@ sati. 297
Su-ppabuddha> pabujjhanti sad@ gotama-s@vak@
Yesa> div@ ca ratto ca nicca> sa pabujjhanti sad@ gotama-s@vak@
Yesa> div@ ca ratto ca nicca> k@ya-gat@ sati. 299
Su-ppabuddha> pabujjhanti sad@ gotama-s@vak@
Yesa> div@ ca ratto ca ahi>s@ya rato mano. 300
Su-ppabuddha> pabujjhanti sad@ gotama-s@vak@
Yesa> div@ ca ratto ca bh@van@ya rato mano. 301
Du-ppabbajja> dur-abhirama> dur-@v@s@ ghar@ dukh@
Dukkho'sam@na-sa>v@so dukkh'@nupatit'addhag#
Tasm@ na c'addhag# siy@ na ca dukkh'@nupatito siy@. 302
Saddho s$lena sampanno yaso-bhoga-samappito
Ya> ya> padesa> bhajati tattha tatth'eva p#jito. 303
D#re santo pak@senti himavanto va pabbato
Asant'ettha na dissanti ratti> khitt@ yath@ sar@. 304
Ek'@sana> eka-seyya> eko caram atandito
Eko damayam att@na> van'ante ramito siy@. 305
22. Niraya-vagga
Abh#ta-v@d$ niraya> upeti
Yo v@ pi katv@ na karomi c'@ha
Ubho pi pecca sam@ bhavanti
Nih$na-kamm@ manuj@ parattha. 306
K@s@va-ka%{h@ bahavo p@pa-dhamm@ asa~~at@
P@p@ p@pehi kammehi niraya> te upapajjare. 307
Seyyo ayo-gu_o bhutto tatto aggi-sikh'#pamo
Ya> ce bhu~jeyya du-ss$lo ra{{ha-pi%}am asa~~ato. 308
Catt@ri {h@n@ni naro pamatto
[pajjati para-d@r'#pasev$
Apu~~a-l@bha> na nik@ma-seyya>
Ninda> tatiya> niraya> catuttha>. 309
Apu~~a-l@bho ca gat$ ca p@pik@
Bh$tassa bh$t@ya rat$ ca thokik@
R@j@ ca da%}a> garuka> pa%eti
Tasm@ naro para-d@ra> na seve. 310
Kuso yath@ du-ggahito hattham ev'@nukantati
S@ma~~a> du-ppar@ma{{ha> niray@y-upaka}}hati. 311
Ya> ki~ci sithila> kamma> sa ca ya> vata>
sa brahma-cariya> na ta> hoti maha-pphala>. 312
Kayir@ ca kayir@th'ena> da_ham eta> parakkame
Sithilo hi paribb@jo bhiyyo @kirate raja>. 313
Akata> du-kka{a> seyyo pacch@ tappati du-kka{a>
Kata> ca su-kata> seyyo ya> katv@ n'@nutappati. 314
Nagara> yath@ pacc'anta> gutta> santara-b@hira>
Eva> gopetha att@na> kha%o vo m@ upaccag@
Kha%'@t$t@ hi socanti nirayamhi samappit@. 315
Alajjit@ye lajjanti lajjit@ye na lajjare
Micch@-di{{hi-sam@d@n@ satt@ gacchanti du-ggati>. 316
Abhaye bhaya-dassino bhaye c'@bhaya-dassino
Micch@-di{{hi-sam@d@n@ satt@ gacchanti du-ggati>. 317
Avajje vajja-matino vajje c'@vajja-dassino
Micch@-di{{hi-sam@d@n@ satt@ gacchanti du-ggati>. 318
Vajja> ca vajjato ~atv@ avajje ca avajjato
Samm@-di{{hi-sam@d@n@ satt@ gacchanti su-ggati>. 319
23. N@ga-vagga
Aha> n@go va sa sara>
Ativ@kya> titikkhissa> du-ss$lo hi bahu-jjano. 320
Danta> nayanti samiti> danta> r@j@'bhir#hati
Danto se{{ho manussesu yo'tiv@kya> titikkhati. 321
Varam assatar@ dant@ @j@n$y@ ca sindhav@
Ku~jar@ ca mah@-n@g@ atta-danto tato vara>. 322
Na hi etehi y@nehi gaccheyya agata> disa>
yath@'ttan@ su-dantena danto dantena gacchati. 323
Dhana-p@lo n@ma ku~jaro
Ka{uka-bhedano du-nniv@rayo
Baddho kaba_a> na bhu~jati
Sumarati n@ga-vanassa ku~jaro. 324
Middh$ yad@ hoti maha-gghaso ca
Nidd@yit@ samparivatta-s@y$
Mah@-var@ho va niv@pa-pu{{ho
Puna-ppuna> gabbham upeti mando. 325
Ida> pure cittam ac@ri c@rika>
Yen'icchaka> yattha-k@ma> yath@-sukha>
Tad ajj'aha> niggahess@mi yoniso
Hatthi-ppabhinna> viya a pa sah@ya>
Saddhi> cara> s@dhu-vih@ri-dh$ra>
Abhibhuyya sabb@ni parissay@ni
Careyya ten'atta-mano sat$m@. 328
No ce labhetha nipaka> sah@ya>
Saddhi> cara> s@dhu-vih@ri-dh$ra>
R@j@ va ra{{ha> vijita> pah@ya
Eko care m@ta seyyo n'atthi b@le sah@yat@
Eko care na ca p@p@ni kayir@
App'ossukko m@ta sukha> j$vita-sa pah@na>. 331
Sukh@ matteyyat@ loke atho pettayyat@ sukh@
Sukh@ s@ma~~at@ loke atho brahma~~at@ sukh@. 332
Sukha> y@va jar@ s$la> sukh@ saddh@ patiti{{h@
Sukho pa~~@ya pa{il@bho p@p@na> akara%a> sukha>. 333
24. Ta%h@-vagga
Manujassa pamatta-c@rino
Ta%h@ va}}hati m@luv@ viy@
So plavat$ hur@ hura>
Phalam iccha> va vanasmi v@naro. 334
Ya> es@ sahate jamm$ ta%h@ loke visattik@
Sok@ tassa pava}}hanti abhiva{{ha> va b$ra%a>. 335
Yo c'eta> sahate jammi> ta%ha> loke dur-accaya>
Sok@ tamh@ papatanti uda-bindu va pokkhar@. 336
Ta> vo vad@mi bhadda> vo y@vant'ettha sam@gat@
Ta%h@ya m#la> kha%atha us$r'attho va b$ra%a>
M@ vo na_a> va soto va m@ro bha~ji puna-ppuna>. 337
Yath@ pi m#le anupaddave da_he
Chinno pi rukkho punar eva r#hati
Evam pi ta%h@'nusaye an#hate
Nibbattat$ dukkham ida> puna-ppuna>. 338
Yassa cha-tti>sati sot@ man@pa-savan@ bhus@
Mah@ vahanti duddi{{hi> sa ca disv@ lata> j@ta> m#la> pa~~@ya chindatha. 340
Sarit@ni sinehit@ni ca somanass@ni bhavanti jantuno
Te s@ta-sit@ sukh'esino te ve j@ti-jar'#pag@ nar@. 341
Tasi%@ya purakkhat@ paj@ parisappanti saso va bandhito
Sa>yojana-sa cir@ya. 342
Tasi%@ya purakkhat@ paj@ parisappanti saso va bandhito
Tasm@ tasi%a> vinodaye @ka puggalam etha passatha mutto bandhanam eva dh@vati. 344
Na ta> da_ha> bandhanam @hu dh$r@
Yad @yasa> d@ruja> babbaja> ca
S@ratta-ratt@ ma%i-ku%}alesu
Puttesu d@resu ca y@ apekkh@. 345
Eta> da_ha> bandhanam @hu dh$r@
Oh@rina> sithila> du-ppamu~ca>
Etam pi chetv@na paribbajanti
Anapekkhino k@ma-sukha> pah@ya. 346
Ye r@ga-ratt'@nupatanti sota>
Saya makka{ako va j@la>
Etam pi chetv@na vajanti dh$r@
Anapekkhino sabba-dukkha> pah@ya. 347
Mu~ca pure mu~ca pacchato
Majjhe mu~ca bhavassa p@rag#
Sabbattha vimutta-m@naso
Na puna> j@ti-jara> upehisi. 348
Vitakka-mathitassa jantuno tibba-r@gassa subh'@nupassino
Bhiyyo ta%h@ pava}}hati esa kho da_ha> karoti bandhana>. 349
Vitakk'#pasame ca yo rato
Asubha> bh@vayate sad@ sato
Esa kho byanti k@hiti
Esa checchati m@ra-bandhana>. 350
Ni{{ha<-gato asant@s$ v$ta-ta%ho ana samussayo. 351
V$ta-ta%ho an@d@no nirutti-pada-kovido
Akkhar@na> sannip@ta> ja~~@ pubb'@par@ni ca
Sa ve antima-s@r$ro mah@-pa~~o mah@-puriso ti vuccati. 352
Sabb'@bhibh# sabba-vud#'ham asmi
Sabbesu dhammesu an#palitto
Sabba~-jaho ta%ha-kkhaye vimutto
Saya> abhi~~@ya kam uddiseyya>. 353
Sabba-d@na> dhamma-d@na> jin@ti
Sabba-rasa> dhamma-rasa> jin@ti
Sabba-rati> dhamma-rati> jin@ti
Ta%ha-kkhayo sabba-dukkha> jin@ti. 354
Hananti bhog@ dummedha> no ca p@ra-gavesino
Bhoga-ta%h@ya dummedho hanti a~~e'va att@na>. 355
Ti%a-dos@ni khett@ni r@ga-dos@ aya> paj@
Tasm@ hi v$ta-r@gesu dinna> hoti maha-pphala>. 356
Ti%a-dos@ni khett@ni dosa-dos@ aya> paj@
Tasm@ hi v$ta-dosesu dinna> hoti maha-pphala>. 357
Ti%a-dos@ni khett@ni moha-dos@ aya> paj@
Tasm@ hi v$ta-mohesu dinna> hoti maha-pphala>. 358
Ti%a-dos@ni khett@ni icch@-dos@ aya> paj@
Tasm@ hi vigat-icchesu dinna> hoti maha-pphala>. 359
25. Bhikkhu-vagga
Cakkhun@ sa>varo s@dhu s@dhu sotena sa>varo
Gh@nena sa>varo s@dhu s@dhu jivh@ya sa>varo. 360
K@yena sa>varo s@dhu s@dhu v@c@ya sa>varo
Manas@ sa>varo s@dhu s@dhu sabbattha sa>varo
Sabbattha sa>vuto bhikkhu sabba-dukkh@ pamuccati. 361
Hattha-sa>yato p@da-sa>yato
V@c@-sa>yato sa>yat'uttamo
Ajjhatta-rato sam@hito
Eko santusito tam @hu bhikkhu>. 362
Yo mukha-sa>yato bhikkhu manta-bh@%$ anuddhato
Attha> dhamma> ca d$peti madhura> tassa bhasita>. 363
Dhamm'@r@mo dhamma-rato dhamma> anuvicintaya>
Dhamma> anussara> bhikkhu saddhamm@ na parih@yati. 364
Sa-l@bha> n'@tima~~eyya n'@~~esa> pihaya> care
A~~esa> pihaya> bhikkhu sam@dhi> n'@dhigacchati. 365
Appa-l@bho pi ce bhikkhu sa-l@bha> n'@tima~~ati
Ta> ve dev@ pasa>santi suddh'@j$vi> atandita>. 366
Sabbaso n@ma-r#pasmi> yassa n'atthi mam@yita>
Asat@ ca na socati sa ve bhikkh# ti vuccati. 367
Mett@-vih@r$ yo bhikkhu pasanno buddha-s@sane
Adhigacche pada> santa> sa sukha>. 368
Si~ca bhikkhu ima> n@va> sitt@ te lahum essati
Chetv@ r@ga> ca dosa> ca tato nibb@nam ehisi. 369
Pa~ca chinde pa~ca jahe pa~ca c'uttari bh@vaye
Pa~ca sa
M@ loha-gu_a> gil$ pamatto
M@ kandi dukkham ida> ti }ayham@no. 371
N'atthi jh@na> apa~~assa pa~~@ n'atthi ajh@yato
Yamhi jh@na> ca pa~~@ ca sa ve nibb@na-santike. 372
Su~~'@g@ra> pavi{{hassa santa-cittassa bhikkhuno
Am@nus$ rati hoti samm@ dhamma> vipassato. 373
Yato yato sammasati khandh@na> udaya-bbaya>
Labhat$ p$ti-p@mojja> amata> ta> vij@nata>. 374
Tatr'@yam @di bhavati idha pa~~assa bhikkhuno
Indriya-gutti santu{{hi p@timokkhe ca sa>varo. 375
Mitte bhajassu kaly@%e suddh'@j$ve atandite
Pa{isanth@ra-vuty'assa @c@ra-kusalo siy@
Tato p@mojja-bahulo dukkhass'anta> karissasi. 376
Vassik@ viy@ pupph@ni maddav@ni pamu~cati
Eva> r@ga> ca dosa> ca vippamu~cetha bhikkhavo. 377
Santa-k@yo santa-v@co santav@ su-sam@hito
Vanta-lok'@miso bhikkhu upasanto ti vuccati. 378
Attan@ coday'att@na> pa{ima>setha attan@
So atta-gutto satim@ sukha> bhikkhu vih@hisi. 379
Att@ hi attano n@tho
(Ko hi n@tho paro siy@)
Att@ hi attano gati
Tasm@ sa>yamam att@na>
Assa> bhadra> va v@%ijo. 380
P@mojja-bahulo bhikkhu pasanno buddha-s@sane
Adhigacche pada> santa> sa sukha>. 381
Yo ha've daharo bhikkhu yu~jati buddha-s@sane
So ima> loka> pabh@seti abbh@ mutto va candim@. 382
26. Br@hma%a-vagga
Chinda sota> parakkamma k@me panuda br@hma%a
Sa khaya> ~atv@ akat'a~~#'si br@hma%a. 383
Yad@ dvayesu dhammesu p@rag# hoti br@hma%o
Ath'assa sabbe sa>yog@ attha> gacchanti j@nato. 384
Yassa p@ra> ap@ra> v@ p@r'@p@ra> na vijjati
V$ta-ddara> visa>yutta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 385
Jh@yi> virajam @s$na> kata-kiccam an@sava>
Uttam'attham anuppatta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 386
Div@ tapati @dicco rattim @bh@ti candim@
Sannaddho khattiyo tapati jh@y$ tapati br@hma%o
Atha sabbam aho-ratti> buddho tapati tejas@. 387
B@hita-p@po ti br@hma%o sama-cariy@ sama%o ti vuccati
Pabbajayam attano mala> tasm@ pabbajito ti vuccati. 388
Na br@hma%assa pahareyya n'@ssa mu~cetha br@hma%o
Dh$ br@hma%assa hant@ra> tato dh$ yassa mu~cati. 389
Na br@hma%ass'etad aki~ci seyyo
Yad@ nisedho manaso piyehi
Yato yato hi>sa-mano nivattati
Tato tato sammati-m-eva dukkha>. 390
Yassa k@yena v@c@ya manas@ n'atthi du-kka{a>
Sa>vuta> t$ti {h@nehi tam aha> br#mi br@hma%a>. 391
Yamh@ dhamma> vij@neyya samm@-sambuddha-desita>
Sakkacca> ta> namasseyya aggi-huta> va br@hma%o. 392
Na ja{@hi na gottena na jacc@ hoti br@hma%o
Yamhi sacca> ca dhammo ca so suc$ so ca br@hma%o. 393
Ki> te ja{@hi dummedha ki> te ajina-s@{iy@
Abbhantara> te gahana> b@hira> parimajjasi. 394
Pa>su-k#la-dhara> jantu> kisa> dhamani-santhata>
Eka> vanasmi> jh@yanta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 395
Na c'aha> br@hma%a> br#mi yoni-ja> matti-sambhava>
Bho-v@di n@ma so hoti sace hoti saki~cano
Aki~cana> an@d@na> tam aha> br#mi br@hma%a>. 396
Sabba-sa>yojana> chetv@ yo ve na paritassati
Sa visa>yutta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 397
Chetv@ naddhi> varatta> ca sand@na> sah'anukkama>
Ukkhitta-paligha> buddha> tam aha> br#mi br@hma%a>. 398
Akkosa> vadha-bandha> ca adu{{ho yo titikkhati
Khant$-bala> bal'@n$ka> tam aha> br#mi br@hma%a>. 399
Akkodhana> vatavanta> s$lavanta> anussada>
Danta> antima-s@r$ra> tam aha> br#mi br@hma%a>. 400
V@ri pokkhara-patte va @ragge-r-iva s@sapo
Yo na limpati k@mesu tam aha> br#mi br@hma%a>. 401
Yo dukkhassa paj@n@ti idh'eva khayam attano
Panna-bh@ra> visa>yutta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 402
Gambh$ra-pa~~a> medh@vi> magg'@maggassa kovida>
Uttam'attham anuppatta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 403
Asa>sa{{ha> gaha'{{hehi an@g@rehi c'#bhaya>
Anoka-s@rim app'iccha> tam aha> br#mi br@hma%a>. 404
Nidh@ya da%}a> bh#tesu tasesu th@varesu ca
Yo na hanti na gh@teti tam aha> br#mi br@hma%a>. 405
Aviruddha> viruddhesu atta-da%}esu nibbuta>
S@d@nesu an@d@na> tam aha> br#mi br@hma%a>. 406
Yassa r@go ca doso ca m@no makkho ca p@tito
S@sapo-r-iva @r'agg@ tam aha> br#mi br@hma%a>. 407
Akakkasa> vi~~@pani> gira> saccam ud$raye
Y@ya n'@bhisaje ki~ci tam aha> br#mi br@hma%a>. 408
Yo'dha d$gha> va rassa> v@ a%u> th#la> subh'@subha>
Loke adinna> n'@diyati tam aha> br#mi br@hma%a>. 409
[s@ yassa na vijjanti asmi> loke paramhi ca
Nir-@s@sa> visa>yutta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 410
Yass'@lay@ na vijjanti a~~@ya akatha<-kath$
Amat'ogadham anuppatta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 411
Yo'dha pu~~a> ca p@pa> ca ubho sa viraja> suddha> tam aha> br#mi br@hma%a>. 412
Canda> va vimala> suddha> vippasannam an@vila>
Nand$-bhava-parikkh$%a> tam aha> br#mi br@hma%a>. 413
Yo ima> pa_ipatha> dugga> sa>s@ra> moham accag@
Ti%%o p@ra-gato jh@y$ anejo akatha<-kath$
Anup@d@ya nibbuto tam aha> br#mi br@hma%a>. 414
Yo'dha k@me pahantv@na an@g@ro paribbaje
K@ma-bhava-parikkh$%a> tam aha> br#mi br@hma%a>. 415
Yo'dha ta%ha> pahantv@na an@g@ro paribbaje
Ta%h@-bhava-parikkh$%a> tam aha> br#mi br@hma%a>. 416
Hitv@ m@nusaka> yoga> dibba> yoga> upaccag@
Sabba-yoga-visa>yutta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 417
Hitv@ rati> ca arati> ca s$ti-bh#ta> nir-#padhi>
Sabba-lok'@bhibhu> v$ra> tam aha> br#mi br@hma%a>. 418
Cuti> yo vedi satt@na> upapatti> ca sabbaso
Asatta> sugata> buddha> tam aha> br#mi br@hma%a>. 419
Yassa gati> na j@nanti dev@ gandhabba-m@nus@
Kh$%'@sava> arahanta> tam aha> br#mi br@hma%a>. 420
Yassa pure ca pacch@ ca majjhe ca n'atthi ki~cana>
Aki~cana> an@d@na> tam aha> br#mi br@hma%a>. 421
Usabha> pavara> v$ra> mah'esi> vijit'@vina>
Aneja> nh@taka> buddha> tam aha> br#mi br@hma%a>. 422
Pubbe-niv@sa> yo vedi sagg'@p@ya> ca passati
Atho j@ti-kkhaya> patto abhi~~@-vosito muni
Sabba-vosita-vos@na> tam aha> br#mi br@hma%a>. 423
-----------------------------------------------------------------------
end of file